Yoga

Ο τίτλος έχει δύο έννοιες. Η μια είναι μερικές αλήθειες όσον αφορά τον ίδιο τον yoga έτσι όπως διαδίδεται και ασκείται στην Ελλάδα. Η άλλη είναι μια σχετικά σύντομη περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ο yoga του Patañjali, το αρχαίο αυτό φιλοσοφικό σύστημα που είναι η πηγή όλων των σύγχρονων μορφών γιόγκα, εκφράζει την αλήθεια για τον άνθρωπο. Η πλούσια Βεδική Παράδοση των Ινδιών έχει διασώσει τις διατυπώσεις του Patañjali σε 4 σύντομα κεφάλαια, που αποτελούν το οχταπλό σύστημα γιόγκα, aṣṭāṅga-yoga.

Όπως προσέχετε κάνω τον Γιόγκα όνομα αρσενικό. Αυτή είναι η πρώτη αλήθεια που πρέπει να γνωρίζουμε. Οι συνήθεις φράσεις είναι γένους θηλυκού – η γιόγκα, την γιόγκα, της γιόγκα. Αυτή είναι σοβαρή παρερμηνεία που δείχνει πως ο χρήστης τέτοιων φράσεων δεν ξέρει πολλά περί yoga. Η σανσκριτική λέξη είναι αρσενικού γένους: ο yogas. Αυτή συνδέεται γλωσσολογικά με την ελληνική “ο ζυγός” (ή το ζυγόν), τη λατινική iugum, την αγγλική yoke, τη λιθουανική jungas, τη ρωσική igo κλπ. Η βασική έννοια είναι “ένωση” ή “σύζευξη”˙ επίσης “καθυπόταξη, συγκράτηση, χαλιναγώγηση”. Μια άλλη χρήση είναι “πειθαρχία” και αυτή είναι καλή έννοια ειδικά για το επίθετο yukta δηλ “πειθαρχημένος” ή “ζευγμένος”.

Μια δεύτερη, πολύ σοβαρότερη, παρερμηνεία αφορά στις σωματικές ασκήσεις και στάσεις. Με τον yoga συνήθως σκεφτόμαστε εικόνες ανθρώπων που κάθονται οκλαδόν ή παίρνουν άλλες, για μας δύσκολες, σωματικές στάσεις.

Τα 8 στάδια ή μέλη δίνονται στο 2ο κεφάλαιο (2.29):

Εδώ υπάρχει ένα μάλλον σοβαρό πρόβλημα το οποίο δεν φαίνονται να γνωρίζουν οι διάφοροι δάσκαλοι του γιόγκα στη Δύση. Το χωρίο 2.49 που αναφέρεται στη ρύθμιση αναπνοής δηλώνει απερίφραστα πως ο μαθητής αρχίζει αυτό το 4ο στάδιο μόνο αφού έχει εμπεδώσει πλήρως το προηγούμενο στάδιο άσανα.

Αρχαίοι και σύγχρονοι σχολιαστές προειδοποιούν πως αν αυτοί που επιδίδονται στο 4ο στάδιο δεν έχουν τελειοποιήσει το 3ο θα πάθουν διάφορες αρρώστιες. Και αυτό δυστυχώς είναι ένα γεγονός που παρατηρείται σε μεγάλη κλίμακα όχι μόνο στη Δύση αλλά και στην ίδια την Ινδία. Έτσι κάτι που θα μπορούσε να είναι πολύ ευεργετικό γίνεται βλαβερό. Αν λοιπόν δεν γνωρίζετε, μην πειραματίζεστε με τέτοιες ασκήσεις.

Το 5ο στάδιο είναι πια καθαρά εσωτερικό, νοητικό: pratyāhāra δηλαδή οι αισθήσεις αποσύρονται από τον εξωτερικό υλικό κόσμο και μένουν στον χώρο του νου. Το κλειδί είναι η όραση, η πιο εύχρηστη των αισθήσεων που περισσότερο από κάθε άλλη μας συνδέει με τον υλικό περίγυρο μας. Έτσι ο μαθητής κλείνει τα μάτια και η προσοχή του αποτραβηγμένη από εξωτερικά πράγματα αφήνεται στον εσώτερο χώρο του νου.

Το 6ο στάδιο Εστίαση, dhāraṇā, είναι η συγκέντρωση της προσοχής ολόκληρης και η συγκράτηση της στον εσώτερο χώρο του νου. Με άλλα λόγια η προσοχή δεν τρέχει τώρα σε διάφορα θέματα και διάφορες κατευθύνσεις με το γοργοκίνητο μυαλό. Αυτό άρχισε ήδη να γίνεται με το 4ο στάδιο όταν ο μαθητής παρακολουθεί με προσοχή την κίνηση της αναπνοής. Εδώ τώρα, στο 5ο στάδιο, καθώς όλες οι αισθήσεις περιορίζονται μέσα στον χώρο του νου αρχίζει ο έλεγχος αυτού του αεικίνητου στοιχείου που δεν σταματά να σκέφτεται, να σχολιάζει τα πάντα ή να αφαιρείται σε ονειροπολήσεις. Η ομφαλοσκόπηση, δηλαδή η επικέντρωση της προσοχής στο σημείο του αφαλού είναι ένα μεγάλο βοήθημα για το στάδιο dhāraṇā που σημαίνει επίσης “στήριξη, διάρκεια”.

Το 7ο στάδιο είναι Διαλογισμός dhyāna. Εδώ ο νους γαληνεύει καθώς αδειάζει από κάθε στοιχείο κι εντύπωση και κάθε κίνηση καταπαύει. Εδώ ο μαθητής, δηλαδή ο σύνολος νους, προσεγγίζει την αληθινή φύση του ή τον αληθινό Εαυτό του. Έτσι για πρώτη φορά ο άνθρωπος αποκτά σταθερότητα.

Στο 8ο στάδιο samādhi, συγχώνευση, συνένωση, όλη η προσοχή, όλη η συνείδηση και δύναμη του ανθρώπου συγχωνεύεται σε μια ανώτερη οντότητα που είναι, και πάντα ήταν, η ανώτερη αληθινή φύση του: εδώ είναι μια ενιαία ύπαρξη, συνείδηση και ευτυχία στην απεριόριστη ουσία του υπέρτατου Εαυτού. Εδώ λέγεται να είναι η αληθινή και αμετάβλητη πραγματικότητα.

Αυτή είναι η πειθαρχία του Rāja Yoga του Patañjali, δηλαδή η Βασιλική Οδός Γιόγκα για την Αυτοσυνειδητοποίηση, όπου ο μικρός άστατος εαυτούλης συγχωνεύεται στον Μεγάλο αμετάβλητο Εαυτό. Το στίγμα δίνεται από το 2o κιόλας χωρίο.